Zaloguj się | Załóż konto
Slide 1 jFlow Plus
  • Prof. Piotr Wiland <br> dr n. med. Ewa Morgiel

    Prof. Piotr Wiland
    dr n. med. Ewa Morgiel

    Inhibitory JAK spojrzenie w przyszłość farmakoterapii chorób reumatycznych



  • Prof. dr hab. Ewa Kontny

    Prof. dr hab. Ewa Kontny

    Patomechanizm zapalny w rzs z uwzględnieniem punktu uchwytu leków biologicznych i leków syntetycznych celowanych

  • dr Patryk Woytala

    dr Patryk Woytala

    Autoimmunologiczna choroba ucha wewnętrznego



Dr n. med. Magdalena SOKALSKA-JURKIEWICZ

Katedra i Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych UM we Wrocławiu

 

 

 

Badania dodatkowe

w reumatologii

 

Podstawowe badania laboratoryjne - część II  

I. Morfologia

1. Oznaczenie liczby poszczególnych elementów morfotycznych krwi: erytrocytów, leukocytów i trombocytów oraz ich częściowa ocena jakościowa.

2. Metody przeprowadzenia badania:

  • ręczna ocena mikroskopowa (historycznie starsza);

  •  ocena za pomocą automatycznego analizatora hematologicznego.

3. Normy:

  • liczba erytrocytów: kobiety 3,5–5,2 mln/µl, mężczyźni 4,2-5,4 mln/µl;

  • stężenie hemoglobiny: kobiety 120–160 g/l (7,5-9,9 mmol/l), mężczyźni 140–180 g/l (8,7–11,2 mmol/l);
  • hematokryt: kobiety 37–47%, mężczyźni 40–54%;
  • wskaźniki erytrocytowe:

    - średnia objętość erytrocytu (MCV), norma: 82–92 fl;

    - średnia masa hemoglobiny w krwince (MCH), norma: 27–31 pg;

    - średnie stężenie hemoglobiny w erytrocytach (MCHC), norma: 32–36 g/dl (20–22 mmol/l);

  - rozpiętość rozkładu erytrocytów (RDW) jest miarą zróżnicowania wielkości erytrocytów (anizocytozy); opisuje je współczynnik RDW-CV (odchylenie standardowe/średnia x 100%) norma: 11,5–14,5%;

  • liczba leukocytów: 4–10 tys./µl;

  • liczba płytek krwi: 150–400 tys./µl/

 

4. Odchylenia od normy spotykane w chorobach reumatologicznych

  • niedokrwistość (zmniejszenie stężenia hemoglobiny i liczby erytrocytów poniżej normy):

    - RZS (niedokrwistość normocytowa i hipochromiczna);

    - toczeń trzewny układowy (niedokrwistość normochromiczna, rzadziej hemolityczna; niedokrwistość hemolityczna z retikulocytozą należy do kryteriów diagnostycznych);

    - choroba Stilla;

    - zespół antyfosfolipidowy (hemolityczna u ok. 10%);

    - twardzina układowa (zwykle niewielka);

    - mieszana choroba tkanki łącznej (u 75%);

    - ziarniniakowatość Wegenera (normocytowa u 50%);

    - mikroskopowe zapalenie naczyń;

    - zespół Churga-Straussa;

    - choroba Goodpasteure’a;

    - guzkowe zapalenie tętnic;

    - zespół Sjögrena;

    - zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa;

    - reaktywne zapalenie stawów;

    - infekcyjne zapalenie stawów;

 

  • leukocytoza (zwiększenie liczby leukocytów powyżej normy):

    - infekcje bakteryjne, grzybicze, pasożytnicze;

    - urazy;

    - gorączka reumatyczna;

    - działanie leków (np. glikokortykosteroidów);

    - RZS;

    - choroba Stilla (często powyżej 20 tys./µl – u 71–97%);

    - zapalenie wielomięśniowe i skórnomięśniowe;

    - ziarniniakowatość Wegenera;

    - choroba Goodpasteure’a;

    - zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa;

    - reaktywne zapalenie stawów;

 

  • leukopenia (zmniejszenie liczby leukocytów poniżej normy):

    -  toczeń trzewny układowy (leukopenia < 4 tys./µl należy do kryteriów diagnostycznych i występuje u 15–20%);

    - mieszana choroba tkanki łącznej;

    - zespół Söjgrena;

    - niektóre choroby infekcyjne (np. gruźlica, bruceloza);

 

  • nadpłytkowość (zwiększenie liczby trombocytów powyżej normy):

    - RZS o bardzo dużej aktywności;

    - choroba Stilla;

    - ziarniniakowatość Wegenera;

    - reaktywne zapalenie stawów;

    - ninfekcyjne zapalenie stawów;

    - nowotwory lite;

  • małopłytkowość (zmniejszenie liczby trombocytów poniżej normy):

    - RZS – powikłanie leczenia;

    - toczeń trzewny układowy (małopłytkowość <100 tys./µl należy do kryteriów diagnostycznych);

    - zespół antyfosfolipidowy (u ok. 30%);

    - mieszana choroba tkanki łącznej;

  - infekcje wirusowe (np. WZW, HIV).

 

 

II. Rozmaz mikroskopowy 

1. Erytrogram – ocena wyglądu krwinek czerwonych:

  • ocena wielkości, kształtu, stopnia wybarwienia;
  • najczęstsze nieprawidłowości
  • dotyczące wielkości:

a) mikrocytoza – krwinki zbyt małe; występuje w niedokrwistościach z niedoboru żelaza, pirydoksyny i witaminy C;

b) makrocytoza – krwinki zbyt duże; niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego;

c) megalocytoza – krwinki duże ze zwiększoną zawartością hemoglobiny; niedokrwistość z niedoboru witaminy B12;

d) anizocytoza – krwinki o różnych kształtach;

 

  • dotyczące kształtu:

a) polikilocytoza – występowanie erytrocytów różnego kształtu; pojawia się m.in. w niedokrwistości z niedoboru witaminy B12;

b) inne możliwości to: sferocytoza, anulocytoza, owalocytoza, akantocytoza, echinocytoza, schistiocytoza, obecność krwinek tarczowatych czy sierpowatych; niektóre z tych patologii są charakterystyczne dla pojedynczych schorzeń (np. anemia sierpowata);

 

  • dotyczące stopnia wybarwienia:

a) niedobarwliwość – zmniejszone zabarwienie ze zwiększeniem przejaśnienia środkowego; występuje w niedokrwistościach z niedoboru żelaza, pirydoksyny i witaminy C;

b) nadbarwliwość - silne wybarwienie erytrocytu z zanikiem przejaśnienia środkowego (np. sferocyt, megalocyt – niedokrwistość z niedoboru witaminy B12);

c) anizochromia – współistnienie krwinek barwiących się prawidłowo i nieprawidłowo;

d) polichromatofilia (polichromazja) – niejednorodne barwienie się pojedynczej krwinki, obszary o różnej intensywności zabarwienia; związana z nieukończonym procesem dojrzewania krwinki i jej przedwczesnym uwolnieniem do krwiobiegu.

 

2. Obraz odsetkowy leukocytów (obraz Schillinga):

  • identyfikacja i oznaczenie liczby poszczególnych form leukocytów w preparacie rozmazu krwi;
  • normy:

 - granulocyty obojętnochłonne (neutrofile)            – 60–70%:

a) formy pałeczkowate – 3–5%;

b) formy segmentowane – 57–65%;

– granulocyty kwasochłonne (eozynofile) – 2–4%;

– granulocyty zasadochłonne (bazofile) – 0–1%;

– limfocyty – 20–45%;

– monocyty – 4–8%;

 

  • zmiany w obrazie odsetkowym leukocytów w chorobach reumatologicznych:

– neutrofilia:

a) RZS;

b) choroba Stilla (neutrofilia >80% należy do kryteriów diagnostycznych i pojawia się u 55–88%);

c) dna moczanowa;

d) infekcje bakteryjne;

e) leczenie glikokortykosteroidami;

f) urazy;

 

- neutropenia:

a) toczeń trzewny układowy (rzadko);

b) infekcje wirusowe;

 

– eozynofilia:

a) infekcje wirusowe;

b) rozlane zapalenie powięzi z eozynofilią (występuje u ok. 90%);

c) zespół Churga-Straussa i inne zapalenia naczyń;

d) choroby nowotworowe;

 

– bazofilia:

             a) choroby nowotworowe;

 

- limfocytoza:

a) przewlekłe zakażenia bakteryjne;

b) zakażenia wirusowe (np. WZW);

 

 - limfopenia:

a) toczeń trzewny układowy (limfopenia <1,5 tys./µl należy do kryteriów diagnostycznych i występuje u 20–75%);

b) mieszana choroba tkanki łącznej (u 10%);

c) zakażenie HIV;

 

– monocytoza:

a) infekcje bakteryjne (np. gruźlica), wirusowe i pierwotniakowe;

b) RZS;

c) toczeń rumieniowaty układowy;

d) zapalenie wielomięśniowe;

e) układowe zapalenia naczyń;

f) choroby ziarniniakowi (np. sarkoidoza);

g) nieswoiste zapalenie jelit.

 

Ocena morfologii trombocytów jest stosowana głównie w celach naukowych

 

III. Retikulocytoza

  • Retikulocyty są postaciami młodocianymi erytrocytów, uwalnianymi do krwiobiegu i dojrzewającymi w ciągu kilku dni do ostatecznej formy erytrocytu.
  • Liczba retikulocytów stanowi miarę aktywności erytropoezy szpikowej.
  • Tradycyjnie liczbę retikulocytów podaje się jako procent lub promil całkowitej liczby krwinek czerwonych.
  • Norma: 0,5–1,5% (5–15 ‰).
  • Możliwe jest też oznaczenie obiektywnej bezwzględnej liczby retikulocytów za pomocą automatycznego analizatora.
  • Norma: 20000–100000/µl.
  • Oznaczenie liczby retikulocytów przydatne jest w różnicowaniu niedokrwistości, które często towarzyszą chorobom reumatycznym:

– wzrost liczby retikulocytów: niedokrwistość pokrwotoczna, hemolityczna;

– spadek liczby retikulocytów: niedokrwistość plastyczna, niedobór witaminy B12.

 

 

 

Dr n. med. Beata NOWAK

Katedra i Zakład Farmakologii UM we Wroclawiu

 

 

 

 

Badania laboratoryjne dodatkowe - część II

 

Badania laboratoryjne dodatkowe są niezbędnym elementem diagnostyki reumatologicznej. Należą do nich m.in. badania serologiczne i immunologiczne, markery obrotu kostnego, badania genetyczne, badanie płynu stawowego oraz badania histopatologiczne.

 

 

I. Markery osteogenezy i osteolizy 

1. Markery kościotworzenia – są bezpośrednimi lub pośrednimi produktami osteoblastów. Do markerów osteogenezy należą:

- fosfataza zasadowa(APL) i frakcja kostna fosfatazy zasadowej(BAPL);

- osteokalcyna – białko zależne od witaminy K, charakteryzujące się dużym powinowactwem do hydroksyapatytów, syntezowane głównie przez osteoblasty i odontocyty;

- propeptydy prokolagenu typu I – N-końcowy i C-końcowy protopeptyd prokolagenu typu I (PINP i PICP) są uwalniane z prokolagenu w trakcie syntezy kolagenu.

 

  • Metody oznaczania:

- APL – metody spektrofotometryczne;

- BAPL – metody immunochemiczne;

- osteokalcyna – metody radioimmunologiczne i immunochemiczne;

- propeptydy prokolagenu typu I – metody radioimmunologiczne.

 

  • wartości prawidłowe:

- APL– 580–1400 nmol/l/s (34–85 j.m.);

- BAPL – 50–60% aktywności ALP; 230–700 nmol/l (17–42 j.m.);

- osteokalcyna – zakres wartości prawidłowych zależy od metody i jest ustalany indywidualnie przez laboratorium;

- PINP – 20–90 ng/l;

- PICP – 30–200μg/l.

 

  • przydatność kliniczna:

- zwiększenie ich stężenia w surowicy świadczy o wzmożonym obrocie kostnym i aktywności osteoblastów, np. w przebiegu choroby Pageta, nadczynności tarczycy, pierwotnej lub wtórnej nadczynności przytarczyc, ale:

a) wzrost ALP towarzyszy chorobom wątroby i dróg żółciowych, przewlekłej niewydolności nerek, chłoniakom i innym nowotworom złośliwym, zastoinowej niewydolności krążenia oraz zakażeniom.

 

2. Markery resorpcji kostnej – to głównie aktywność fosfatazy kwaśnej opornej na hamowanie winianem – izoformy 5b (TRACP-5b) w surowicy oraz produkty degradacji kolagenu macierzy kostnej oznaczane w moczu.

 

  • metody oznaczania:

- TRACP-5b – metody kolorymetryczne;

- produkty degradacji kolagenu – metody immunoenzymatyczne.

  • Wartości prawidłowe:

- TRACP-5b – 30–90 nmol/l/s;

- produkty degradacji kolagenu:

a) fragmenty sieciujące kolagen:

- pirydynolina – 10–40 nmol/mmol kreatyniny;

- deoksypirydynolina – 3–8nmol/mmol kreatyniny;

b) telepeptydy łańcucha  kolagenu typu I:

- C-końcowy (CTX) – <450 μg/mmol kreatyniny (kobiety po menopauzie <800 μg/mmol kreatyniny);

- N-końcowy (NTX) – <60 nmol BCE(bone collagen equivalence).

  • Przydatność kliniczna:

- wzrost markerów osteolizy świadczy o wzmożonym obrocie kostnym i nadmiernej aktywności osteoklastów, np. w przebiegu pierwotnej nadczynności przytarczyc.

 

 

II. Badania genetyczne – określanie antygenów HLA

 

1. Metody oznaczania:

  • test mikrotoksyczny;
  • metody fluorescencyjne i radioizotopowe;
  • metoda PCR.

2. Przydatność kliniczna:

  • HLA-B27 – jest antygenem zgodności tkankowej występującym częściej w grupie chorych na spondyloartropatie seronegatywne
  • badania genetyczne w RZS:

- HLA-DRB1 *0101, *0102, *0401, *0404, *0405, *0408, *1001, *1402 – predysponują do powstania ACPA oraz zwiększają ryzyko wystąpienia objawów pozastawowych w przebiegu RZS;

- HLA-DR3 – predysponuje do rozwoju RZS bez ACPA;

- HLA-DRB1 *0103, *0402, *1102, *1103, *1301, *1302, *1304 – zmniejszają ryzyko wystąpienia RZS.

 

 III. Badanie płynu stawowego

  • Badanie ogólne płynu stawowego (zob. tab. 1)
  • Badanie na obecność kryształów – badanie pod mikroskopem ze światłem spolaryzowanym:Diagnostyka mikrobiologiczna płynu stawowego.

- znaczenie kliniczne mają kryształy moczanu sodu (obecne w dnie moczanowej) oraz pirofosforanu wapnia (obecne w pseudodnie).

  • Diagnostyka mikrobilogiczna płynu stawowego.

    Badanie

    Płyn stawowy prawidłowy

    Płyn stawowy niezapalny

    Płyn stawowy zapalny

    Płyn stawowy septyczny

    Płyn stawowy pourazowy

    Barwa

    Bezbarwny, żółtawy

    Żółtawy

    Żółtozielonkawy

    Żółtoszary

    Czerwony

    Przejrzystość

    +

    +

    +/–

    Lepkość

    Duża

    Duża

    Zmniejszona

    Różna

    Różna

    Białko ogólne [g/dl]

    1–2

    1–3

    3–5

    3–5

    4–6

    Odczyn Ropesa

    Zbity strąt

    Zbity strąt

    Kłaczkowaty strąt

    Zmętnienie

    Leukocytoza
    w mm³
    <200200–20002000–10000>100000200–2000
    % granulocytów wielojądrzastych<25<25>50>7550–75
    LDH
    (w porównaniu ze stężeniem
    w surowicy)
    Bardzo niskieBardzo niskieWysokieRóżnieZbliżone
    Glukoza [mg/dl]Zbliżone
    do stężenia w surowicy
    Zbliżone do stężenia w surowicy>25, ale niższe niż w surowicy<25Zbliżone do stężenia w surowicy
    Tabela 1. Badanie ogólne płynu stawowego

    „Przegląd Reumatologiczny” 2008, nr 1 (19), s. 6-7.

 

» Konferencje

  • IV Forum Reumatologiczne

    IV Forum Reumatologiczne

    IV Konferencja
    "Forum Reumatologiczne - 2019"

    Hotel Almond, ul. Toruńska 12

    28–29 czerwca 2019 r. Gdańsk

    » zobacz więcej
  • VII Krajowe Spotkania Reumatologiczne - 2019

    VII Krajowe Spotkania Reumatologiczne - 2019

    "VII Krajowe Spotkania Reumatologiczne - 2019"

    Toruń

    20–21 września 2019 roku

    » zobacz więcej

» Współpraca

The Journal of Rheumatology

The Journal of Rheumatology
» zobacz więcej

International Journal of Clinical Rheumatology

International Journal of Clinical Rheumatology
» zobacz więcej

International Journal of Rheumatic Diseases

International Journal of Rheumatic Diseases
» zobacz więcej
Opinie ekspertów | Temat miesiąca | Wykłady | Numer bieżący | Konsultacje w reumatologii | Numery archiwalne | Redakcja | Prenumerata | Czytelnia | Praktyka lekarska | Polityka prywatności | Polityka plików cookies | Księgarnia Górnicki Wydawnictwo Medyczne