Zastosowanie hydroksychlorochiny w toczniu rumieniowatym układowym – badanie PLUS

Leczenie tocznia rumieniowatego układowego (TRU) opiera się na ocenie zmian narządowych i obejmuje zastosowanie leków przeciwzapalnych, glikokortykosteroidów, leków z grupy leków modyfikujących przebieg choroby, w tym hydroksychlorochiny (HCQ). Oprócz wykazanego wpływu HCQ na ograniczanie zaostrzeń TRU lek ten chroni przed rozwojem cukrzycy, powikłań zakrzepowych, zaburzeniami lipidowymi u chorych z TRU. Stąd uważa się, że może mieć wpływ na zwiększone przeżycie w tej jednostce chorobowej. Francuscy badacze, wykorzystując założenie o wpływie niskiego stężenia HCQ we krwi (< 1000 ng/ml) na pojawianie się zwiększonej liczby zaostrzeń u tych chorych z TRU w porównaniu z grupą chorych, u których stężenie leku wynosiło >1000 ng/ml, przeprowadzili badanie oceniające aktywność choroby u chorych stosujących HCQ w różnych dawkach – badanie PLUS (Plaquenil LUpus Systemic).

Do badania kwalifikowano chorych z TRU, rozpoznanym na podstawie kryteriów ACR, otrzymujących HCQ w dawce 200 lub 400 mg na dobę minimum przez 6 miesięcy w niezmienionej dawce przez ostatnie 2 miesiące; dodatkowo chorzy mogli być leczeni glikokortykosteroidami w stabilnej dawce w ostatnich 3 tygodniach odpowiadającej 0,5 mg/kg masy ciała/dobę prednizonu. Do badania zakwalifikowano 573 chorych z TRU w średnim wieku 39 lat, w większości płci żeńskiej (525 osób), w 96% z obecnymi przeciwciałami przeciwjądrowymi. Średni czas choroby wynosił 8 lat (0,5–38 lat), a średnie stężenie HCQ we krwi 918 ng/ml. U 12% chorych stwierdzono aktywny SLE (SELENA-SLEDAI > 4). 16% chorych ze stężeniem HCQ we krwi ≤ 750 ng/ml miało SELENA-SLEDAI > 4, a tylko u 8,9% chorych to stężenie wynosiło minimum 1000 ng/ml, co było istotne statystycznie (p = 0,01).

Ostatecznie w analizie wzięło udział 171 chorych, u których poziom HCQ we krwi mieścił się pomiędzy 100 a 700 ng/ml. Badanych podzielono na dwie grupy: pierwszą otrzymującą stałą dawkę HCQ 200 lub 400 mg na dobę oraz drugą otrzymująca dawkę HCQ 200, 400, 600 lub 800 mg na dobę, tak aby osiągnąć stężenie HCQ we krwi ≥1000 ng/ml. Oceny aktywności choroby dokonano po kolejnych 1, 3, 5 i 7 miesiącach. W trakcie obserwacji ilość zaostrzeń nie różniła się znacznie pomiędzy grupą pierwszą (25%) i drugą (27%). Działania niepożądane obserwowano z podobną częstotliwością w obu grupach (20 vs 26%, p = 0,3), z czego najczęściej były to nudności i wymioty (20 chorych), biegunka (9 chorych), świąd skóry (4 chorych), zaburzenia widzenia (4 chorych). Wskaźnik działań niepożądanych wynosił 38% u chorych otrzymujących 200 mg HCQ na dobę, 155%–400 mg/dobę, 25%–600 mg/dobę i 27,4%–800 mg/dobę. Wszyscy chorzy ze świądem skóry byli leczeni dawką 800 mg na dobę, ale u żadnego chorego objaw ten nie był na tyle nasilony, aby zakończyć terapię. Podsumowując: mimo że mniejsze stężenie HCQ we krwi wiąże się z większą aktywnością TRU, dostosowywanie dawki leku nie wpłynęło na zredukowanie ilości zaostrzeń w trakcie 7-miesięcznej obserwacji.   

Costedoat-Chalumeau N., Galicier L., Aumaître O. i wsp. Hydroxychloroquine in systemic lupus erythematosus: results of a French multicentre controlled trial (PLUS Study). Ann Rheum Dis. 2013 Nov 1; 72 (11): 1786–92.