Oprac. dr n. med. Beata NOWAK

I. Rozpuszczalny HLA-G w reumatoidalnym zapaleniu stawów

W sierpniowym numerze Humman Immunology naukowcy z Essen i Brukseli opisali wyniki swojej pracy, w której oceniali związek pomiędzy stężeniami rozpuszczalnych antygenów HLA-G (sHAL-G) i HLA klasy I (sHLA-I) oraz parametrami aktywności RZS i czynnikami genetycznymi determinowanymi przez HLA-DRB1 i HLA-DQB1. Stwierdzili oni korelację pomiędzy sHLA-G a czynnikiem reumatoidalnym (RF), CRP oraz ilością obrzękniętych stawów. Ponadto wykazali, że stężenia sHLA-G są wyższe w grupie chorych na RZS, u których stwierdzono występowanie związanych z RZS epitopów, niż u chorych, u których tych epitopów nie wykazano. HLA-DRB1*03 i HLA-DRB1*02 związane były z mniejszym stężeniem sHLA-G w surowicy. Natomiast obecność HLA-DQB1*03 i połączenie HLA-DQB1*03 z epitopami związanymi z RZS łączyło się z wyższym stężeniem sHLA-G. Stężenie sHLA-G wyrażone jako procent sHLA-I było niższe w grupie z chorych z HLA-DQB1*02 i wyższe u chorych z HLA-DQB1*03. Ponieważ wiadomo, że sHLA-G silnie hamuje aktywność limfocytów T i NK, niskie jego stężenie u chorych na RZS może przyczyniać się do niewystarczającego hamowania aktywności komórek T i NK. Równocześnie stwierdzona korelacja pomiędzy stężeniem sHLA-G a aktywnością choroby i istniejący związek stężeń z obecnością epitopów predysponujących do rozwoju RZS sprawiają, że niezbędne są dalsze badania mające na celu wyjaśnienie roli sHLA-G w patogenezie RZS.

Humman Immunology 2006; 67(8): 561–567

II. Czy leki anty-TNFα znajdą zastosowanie w leczeniu chorych zakażonych HCV?

W trakcie ACR Annual Meeting przedstawiono wstępne wyniki badań klinicznych sugerujących korzystny wpływ leków anty-TNFα na eradykację wirusa HCV u chorych opornych na tradycyjne leczenia interferonem i rybawiryną. U chorych tych do tradycyjnego leczenia dołączano dodatkowo inhibitor TNFα.

ACR 2006

III. Uszkodzenie łąkotek nie musi być istotne klinicznie

Usunięcie łąkotek z powodu ich uszkodzenia jest najczęstszym zabiegiem ortopedycznym wykonywanym w Stanach Zjednoczonych. W związku z tym amerykańscy badacze przeanalizowali wyniki badania NMR kolan wykonanego u 400 losowo wybranych osób powyżej 50 r.ż. U 28% stwierdzono uszkodzenie łąkotek. Prawie połowa chorych ze stwierdzonym uszkodzeniem łąkotek nie zgłaszała żadnych dolegliwości ze strony stawów kolanowych, a 26% chorych bez dolegliwości stawowych miała uszkodzone łąkotki. Uszkodzenie łąkotek stwierdzono znamiennie częściej u chorych z chorobą zwyrodnieniową kolan.

ACR 2006

IV. Czy częstsze występowanie tocznia u kobiet jest następstwem posiadania dwóch chromosomów X?

Chińscy badacze oceniali metylację nieaktywnego chromosomu X u kobiet i stwierdzili, że u chorych na SLE znamiennie częściej obserwuje się demetylację fragmentów związanych z podatnością na SLE. Demetylacja fragmentów regulatorowych nieaktywnego chromosomu X u kobiet wydaje się odpowiadać za nadmierną ekspresję CD40L, której nie obserwuje się u mężczyzn.

ACR 2006

V. Bardzo wczesne RZS – czynniki prognozujące progresję zmian radiologicznych

Pomimo wczesnej diagnozy i szybkiego włączenia do terapii leków modyfikujących przebieg choroby znaczna część chorych z bardzo wczesnym reumatoidalnym zapaleniem stawów (do 3 miesięcy od wystąpienia pierwszych objawów) wykazuje progresję zmian radiologicznych. Poszukując czynników „złej prognozy”, obserwowano grupę 55 chorych z bardzo wczesnym reumatoidalnym zapaleniem stawów przez okres 3 lat. Stwierdzono, że w okresie obserwacji u niemal 2/3 chorych doszło do pojawienia się nadżerek w stawach rąk, z których 74,3% wykazywało progresję radiologiczną już w trakcie pierwszego roku obserwacji, a 97,2% po dwóch latach.

Spośród analizowanych zmiennych obecność czynnika reumatoidalnego i przeciwciał antycytrulinowych w chwili włączenia do badania są głównymi czynnikami prognozującymi progresję zmian radiologicznych. Ryzyko rozwoju nadżerek zwiększa również długotrwałe utrzymywanie się podwyższonych parametrów zapalenia (CRP), obrzęków i bolesności stawów obwodowych oraz brak odpowiedzi na stosowane leczeni modyfikujące.

Rheumatology 2007; 46 (2): 3432–349.

VI. Częstość zmian śródmiąższowych płuc w układowych chorobach tkanki łącznej

Włoscy badacze przedstawili wyniki badań, których celem była ocena częstości występowania zmian śródmiąższowych w płucach u pacjentów z chorobami układowymi tkanki łącznej oraz przydatność różnych nieinwazyjnych metod diagnostycznych w wykrywaniu wczesnych zmian. Badaniem objęto 81 chorych, u których wykonano badania czynnościowe płuc oraz badania radiologiczne (klasyczne RTG klatki piersiowej i tomografię o wysokiej rozdzielczości – HRCT). HRCT wykazało zmiany śródmiąższowe u 69 (85,1%) chorych, podczas gdy klasyczne RTG klatki piersiowej i badania czynnościowe pozwoliły na stwierdzenie patologii tylko u 40,7% badanych. Zmiany stwierdzane w HRCT to zmiany z przewagą włóknienia u 35 pacjentów oraz z dominacją komponenty zapalnej u 34 chorych.

Przeprowadzone badanie wskazuje na fakt, że HRCT pozwala na zidentyfikowanie chorych ze zmianami śródmiąższowymi we wcześniejszych stadiach zaawansowania niż klasyczne RTG klatki piersiowej i badania czynnościowe płuc, co pozwala na szybsze rozpoczęcie leczenia.

Scandinavian Journal of Rheumatology 2006; 35 (5): 388–394.

VII. Piascledine moduluje produkcję VEGF I TIMP-1  oraz zmniejsza inwazyjność synowiocytów w RZS

W przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów dochodzi do przerostu maziówki, która wykazuje w stosunku do pozostałych tkanek tworzących stawy inwazyjność podobną do nowotworu, prowadząc między innymi do uszkodzenia chrząstki i kości, a w konsekwencji do powstawania nadżerek. Inwazyjność błony maziowej jest uzależniona między innymi od angiogenezy, stymulowanej przez naczyniowy czynnik wzrostu śródbłonka (VEGF, vascular endothelial growth factor) oraz od tkankowych inhibitorów metaloproteinaz (TIMP, tissue inhibitor of metalloprateinases).

Zarówno VEGF jak i TIMP są produkowane przez synowiocyty tworzące łuszczkę. Wykazano, że Piascledine, które jest stosowane m.in. w leczeniu choroby zwyrodnieniowej, hamuje syntezę VEGF i TIMP-1 w maziówce chorych na RZS, a tym samym zmniejsza inwazyjność łuszczki. Być może znajdzie ono w przyszłości zastosowanie również w leczeniu chorych na RZS.

Scandinavian Journal of Rheumatology 2006; 35 (5): 346–350.

VIII. Chorzy na fibromialgię są częściej nieobecni w pracy

Fibromialgia jest przyczyną zwiększonej absencji chorych. Zwiększona nieobecność w pracy w tej grupie chorych jest niezależna od chorób współistniejących, w tym reumatoidalnego zapalenia stawów, choroby zwyrodnieniowej stawów i współistniejących schorzeń psychiatrycznych.

Ann Rheu Dis 2007; 66: 65–69.

IX. Czy płeć może decydować o uzyskaniu remisji we wczesnym RZS?

Badanie szwedzkich naukowców objęło 698 chorych na wczesne reumatoidalne zapalenie stawów (średni wiek chorych – 58 lat, średni czas trwania choroby – 6,4 miesiąca), z których 64% stanowiły kobiety, u 56% stwierdzono obecność przeciwciał antycytrulinowych, a u 60% – czynnika reumatoidalnego. Remisję zdefiniowano jako osiągnięcie DAS28 < 2,6.

Po dwóch latach obserwacji stwierdzono remisję u 261 pacjentów (37,9%), a po 5 latach – u 38,5%, przy czym tylko 26,1 było w remisji zarówno po 2, jak i po 5 latach. Na podstawie przeprowadzonej analizy statystycznej stwierdzono, że kobiety osiągały remisję rzadziej niż mężczyźni (32,1% vs 48% po 2 latach i 19,1% vs 39,3% po 5 latach). Różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami nie mogą być wyjaśnione różnicami w początkowej aktywności choroby lub stosowanym leczeniu.

Wydaje się, że płeć żeńska zmniejsza szanse chorych na wczesne reumatoidalne zapalenie stawów na osiągnięcie remisji.

Ann Rheu Dis 2007; 66: 46–52.

X. Czy gen LRCH1 jest związany z podatnością na chorobę zwyrodnieniową stawów?

Ostatnio donoszono o związku genu LRCH1 z chorobą zwyrodnieniową stawów w nowofundlandzkiej populacji kaukaskiej. Badacze z Oksfordu postanowili sprawdzić, czy podobna zależność jest prawdziwa dla kaukaskiej populacji brytyjskiej. Przebadali oni 2257 osób, z których u 1521 stwierdzono chorobę zwyrodnieniową stawów (1098 przeszło endoprotezoplastykę stawu biodrowego, a 340 – stawu kolanowego), 736 osób stanowiło natomiast grupę kontrolną. W badanej populacji nie stwierdzono różnic co do występowania genu LRCH1 pomiędzy chorymi a grupą kontrolną. Nadal otwartym pozostaje pytanie, czy gen LRCH1 jest związany z podatnością na chorobę zwyrodnieniową stawów.

Rheumatology 2007; 46 (2): 250–252.