Dr n. med. Beata NOWAK

Katedra i Zakład Farmakologii UM we Wrocławiu 

Osteoporoza

 Podstawowe informacje na temat tego schorzenia.

Osteoporoza jest uogólnioną chorobą kości, charakteryzującą się zmniejszeniem masy tkanki kostnej i destrukcją mikroarchitektury kości, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia jej mechanicznej wytrzymałości oraz zwiększonego ryzyka powstawania złamań. Szacuje się, że dotyka ona ponad 30% osób po 65r.ż. Wyróżniamy osteoporozę pierwotną, zwaną inaczej idiopatyczną, oraz osteoporozę wtórną, tj. związaną z innymi schorzeniami (tab. 1.).

Tab. 1. Przyczyny osteoporozy wtórnej.

Do głównych czynników ryzyka rozwoju osteoporozy pomenopauzalnej zaliczamy:

• płeć żeńską,

• wiek,

• rasę białą,

• hipogonadyzm, a w szczególności niedobór estrogenów,

• niskieBMIlub utratę ponad 10% masy ciała,

• występowanie osteoporozy u żeńskich członków rodziny,

• zaburzenia wchłaniania prowadzące do niedoboru wapnia, białka i witamin,

• hiperkalciuria nerkowa,

• przewlekłe choroby nerek i wątroby,

• przewlekłe przyjmowanie niektórych leków, np. glikokortykosteroidów, heparyny, L-tyroksyny,

• obniżoną aktywność fizyczną,

• palenie tytoniu,

• nadmierne spożycie kawy i alkoholu.

Czynniki rozwoju osteoporozy u mężczyzn są analogiczne, jednak większą rolę niż w populacji żeńskiej przypisuje się hipogonadyzmowi i nadmiernemu spożyciu alkoholu. Wraz z wiekiem coraz większą znaczenie zaczynają mieć czynniki żywieniowe i choroby współistniejące.

Rozpoznawanie

Zgodnie z Konsensusem Narodowego Instytutu Zdrowia z 2001 roku badanie densytometryczne gęstości mineralnej kości (BMD) z wykorzystanie promieniowania X (DXA – dual-energy X-ray absorptiometry) jest „złotym standardem” rozpoznawania osteoporozy oraz monitorowania jej leczenia. Wg WHO stwierdzenie w badaniu DXA wartości BMD odpowiadających odchyleniu standardowemu od tzw. szczytowej masy kostnej (T-score) mniejszemu lub równemu -2,5 umożliwia rozpoznanie osteoporozy. Wartości T-score zawarte w przedziale od -2,5 do -1,0 odpowiadają osteopenii, a wartości wyższe od -1,0 uważa się za prawidłowe. Do rozpoznania osteoporozy zaawansowanej uprawnia stwierdzenie współistnienia niskiej wartość BMD (przy T-score <-2,5) oraz co najmniej jednego złamania osteoporotycznego. Do celów diagnostycznych badanie gęstości kości metodą DXA powinna zostać wykonane dla odcinka lędźwiowego kręgosłupa lub szyjki kości udowej.

Gęstość mineralna kości a ryzyko złamań

Złamanie osteoporotyczne jest skutkiem obniżonej wytrzymałości mechanicznej tkanki kostnej i występuje w wyniku urazu „niskoenergetycznego” (urazu o małej sile), zazwyczaj u osoby po 40 r.ż. Typowe lokalizacje załamań ostoporotycznych to: nasada dalsza przedramienia (fractura a loco typico; 85–90% to złamania typu Collesa), trzony kręgów (złamania kompresyjne, najczęściej Th8-Th12), nasada bliższa kości udowej, nasada bliższa kości ramiennej i złamania żeber.

Gęstość mineralna kości (BMD) nie jest jedynym czynnikiem zwiększającym ryzyko złamań, który należy brać pod uwagę w ocenie klinicznej chorego. Do niezależnych czynników ryzyka wystąpienia złamań należą:

• niska gęstość mineralna gości (BMD),

• wiek,

• przebyte w przeszłości złamanie osteoporotyczne,

• występowanie osteoporozy i złamań osteoporotycznych u członków rodziny (a w szczególności złamanie szyjki kości udowej stwierdzone u ojca klub matki),

• niska masa ciała (BMI),

• glikokortykosteroidoterapia,

• przyspieszony obrót kostny

• upadki w wywiadzie oraz schorzenia zwiększające ryzyko upadku (w tym ograniczona sprawność fizyczna oraz upośledzenie czynności poznawczych).

Wskazania do wykonania badania densytometrycznego

Biorąc pod uwagę wymienione powyżej czynniki ryzyka rozwoju osteoporozy i wystąpienia złamań przesiewowo badanie densytometryczne należy zalecić kobietom po 65 r.ż., u których nie występują dodatkowe czynniki ryzyka oraz kobietom przed 65 r.ż., jeżeli występują u nich dodatkowe czynniki ryzyka. Strategie postępowania uwzględniające wynik badania gęstości mineralnej kości oraz współistnienie dodatkowych czynników ryzyka przedstawiono w tab. 2.

Tab. 2. Strategie postępowania w zależności od wartości T-score i współistnienia dodatkowych czynników ryzyka

Leczenie

Podstawowym celem leczenia osteoporozy jest zmniejszenie ryzyka złamań. W tym celu stosowane są suplementacja wapnia i witaminy D3 oraz leki antyresorpcyjne i anaboliczne. Do pierwszej grupy należą: bifosfoniany, kalcytonina, hormonalna terapia zastępcza oraz specyficzne modulatory receptorów estrogenowych; do drugiej – syntetyczne analogi parathormonu.

Tab. 3. Zastosowanie poszczególnych grup leków w profilaktyce i leczeniu osteoporozy wg FDA.

„Przegląd Reumatologiczny” 2007, nr 3-4 (14-15), s. 8.