Oprac. dr n. med. Beata NOWAK

I. Skuteczność ćwiczeń fizycznych w redukcji bólu u chorych z fibromialgią: zaślepiona, randomizowana próba kliniczna

W leczeniu fibromialgii oprócz leków z grupy leków przeciwdepresyjnych powszechnie wykorzystuje się rehabilitację, w tym najczęściej zalecane są ćwiczenia aerobowe. W pracy przedstawionej przez brazylijskich badaczy porównano skuteczność u chorych z fibromialgią ćwiczeń wzmacniających muskulaturę (MS) oraz ćwiczeń opartych na treningu chodzenia (WA) z grupą kontrolną. U wszystkich 90 kobiet pomiędzy 30. a 55. r.ż. oceniano nasilenie subiektywnych dolegliwości bólowych na wizualnej analogowej skali natężenia bólu (visual analoge scale, VAS) i bolesności w badaniu fizykalnym w momencie rozpoczęcia badania, po pierwszych 8 (8T) i 16 (16T) tygodniach ćwiczeń oraz po 12 tygodniach od zakończenia programu (28T). Co 4 tygodnie dystans w grupie WA był wydłużany w zależności od ogólnej kondycji fizycznej chorych (z 25–30 minut do 50 minut). W grupie MS trening był oparty na 11 osobnych ćwiczeniach – z zastosowaniem obciążenia lub bez niego – na grupy mięśniowe kończyn oraz tułowia. Dodatkowo u każdej chorej była oceniana jakość życia oraz sprawność fizyczna; oceny dokonywały same chore za pomocą odpowiednich kwestionariuszy: SF-36 (Medical Outcomes Study 36-Item Short Form Health Survey) i FIQ (the Fibromyalgia Impact Questionnaire).

Wykazano skuteczność terapii MS i WA u chorych z fibromialgią w porównaniu z grupą kontrolną. Wynik otrzymany na VAS był znacznie wyższy dla chorych z grupy kontrolnej niż MS i WA, co było istotne statystycznie. Poziom natężenia odczuwanego bólu nie różnił się znacząco w grupie WA i MS. W trakcie badania obserwowano również poprawę w wynikach otrzymywanych za pomocą kwestionariusza SF-36 w grupie zarówno MS, jak i WA w domenach dotyczących odczuwania dolegliwości bólowych (p < 0,01), ogólnej sprawności i poczucia „zdrowia”, funkcjonowania społecznego i psychicznego (p < 0,05). Jedynie w grupie WA zauważono poprawę w domenie sprawności fizycznej (p < 0,05).

Wśród 56,6% wszystkich kobiet biorących udział w powyższym badaniu rozpoczęto stosowanie leków z grupy leków przeciwdepresyjnych, w tym w grupie WA u 14 osób, MS – 13 i w grupie kontrolnej – 24.

Podsumowując, autorzy zwrócili szczególną uwagę na rolę rehabilitacji w leczeniu chorych z fibromialgią. Zarówno ćwiczenia ogólnie poprawiające sprawność fizyczną, jak i rozwijające odpowiednie grupy mięśni są korzystne w terapii chorych i mają swoje nieocenione zastosowanie obok leków przeciwdepresyjnych. Tylko odpowiednio dobrane, kompleksowe leczenie pozwala na poprawę jakości życia chorych z fibromialgią.

Kayo A.H., Peccin M.S., Sanches C.M. i wsp. Effectiveness of physical activity in reducing pain in patients with fibromyalgia: a blinded randomized clinical trial. Rheumatol Int 2012 Aug; 32 (8): 2285–2292.

II. Napady padaczkowe w przebiegu tocznia rumieniowatego układowego – wyniki międzynarodowego badania

Jednym z objawów tocznia rumieniowatego układowego (TRU) mogą być objawy neurologiczne, w tym napady padaczkowe (NP). Przedstawione poniżej badanie powstało przy współpracy 37 badaczy z 30 centrów medycznych z 11 różnych krajów. U chorych z TRU, rozpoznanym na podstawie obowiązujących kryteriów ACR (American College of Rheumathology), oceniano czynniki epidemiologiczne, objawy neurologiczne, obecność przeciwciał charakterystycznych dla zespołu antyfosfolipidowego oraz aktywność choroby. W trakcie 12 lat do badania ostatecznie zakwalifikowano 1631 chorych, w tym większość kobiet (89,4%) w średnim wieku 35 lat. Średni czas choroby wynosił 5,6 miesięcy, a u 57,5% chorych był on krótszy niż 6 miesięcy. W obserwowanej grupie NP (w liczbie 91) stwierdzono u 4,6% chorych (75 osób), z czego 86% napadów (78) zakwalifikowano do obrazu chorobowego związanego z TRU. 39% NP wystąpiło bez innych cech zajęcia układu nerwowego. W badaniach dodatkowych przeciwciała charakterystyczne dla zespołu antyfosfolipidowego (lapus antykoagulant, przeciwciała przeciwko β2-glikoproteinie, przeciwciała przeciwkardiolipinowe) notowano wśród 9,4% chorych z 1070 osób, a tylko jedno z trzech przeciwciał wśród 26,1% chorych.

Na koniec analizy okazało się, że większe ryzyko wystąpienie NP wiązało się z rasą negroidalną, niższą edukacją oraz wiekiem w trakcie rozpoznania TRU. NP, jako objaw kliniczny TRU, należały do łatwiej ustępujących objawów neurologicznych i wymagały krótszego czasu stosowania leków przeciwpadaczkowych niż NP niezwiązane z TRU. Leki antymalaryczne należały do czynników zmniejszających szansę pojawienia się NP. Nie wykazano zależności pomiędzy aktywnością choroby, wyrażoną wartością uzyskaną w kwestionariuszu SLEDAI (SLE Disease Activity Index) a występowaniem NP.

Hanly J.G., Urowitz M.B., Su L., Gordon C. i wsp. Seizure disorders in systemic lupus erythematosus results from an international, prospective, inception cohort study. Ann Rheum Dis 2012 Sep; 71 (9): 1502–1509.