Dr hab. n. med. Mariusz PUSZCZEWICZ

Kierownik Katedry i Kliniki Reumatologii i Chorób Wewnętrznych UM w Poznaniu

Płyn stawowy

Skład płynu stawowego jest różny w poszczególnych chorobach reumatycznych.

Badanie w kierunku stwierdzenia obecności kryształów przeprowadza się w preparacie bezpośrednim i ocenia w świetle spolaryzowanym mikroskopu przy powiększeniu 250 x.

Kryształy moczanu sodu (ryc. 1.) w płynie stawowym występują najczęściej w postaci igieł o długości od 3 μm do 40 μm. Rzadko krystalizują w postaci drobnych bezpostaciowych ziarenek. Kryształy te są dobrze widoczne w zwykłym mikroskopie świetlnym, a w świetle spolaryzowanym wykazują silną ujemną dwójłomność.

Ryc. 1. Kryształy moczanu sodu (światło spolaryzowane, pow. x 1000).

Kryształy moczanu sodu są obecne w płynie stawowym w dnie moczanowej. Podczas napadu można je zaobserwować w granulocytach obojętnochłonnych lub monocytach (objaw oliwki).

Ryc. 2. Kryształy pirofosforanu wapniowego (światło spolaryzowane, pow. x 1000).

Kryształy pirofosforanu wapniowego (ryc. 2.) mają kształt igieł, rombów i kwadratów. Wielkość kryształów wynosi od 3 μm do 20 μm. W świetle spolaryzowanym wykazują słabą dodatnią dwójłomność. Można je również wykryć w rozmazach barwionych metodą Maya-Grünwalda-Giemzy, gdzie bywają fagocytowane przez komórki (ryc. 3.). Obecność pirofosforanów w płynie stawowym można stwierdzić u osób chorych na chondrokalcynozę oraz chorobę zwyrodnieniową stawów.

Ryc. 3. Kryształy pirofosforanu wapniowego wewnątrzkomórkowo (barwienie MGG, pow. x 1000).

Kryształy apatytów (ryc. 4.) krystalizują w formie wrzecion z charakterystycznym załamaniem pośrodku (ryc. 5.) o wielkość od 5 μm do 10 μm, wykazują dwójłomność, układając się w postaci rozet, które przypominają kwiat margerytki. Pojedyncze apatyty można przeoczyć w trakcie oceny preparatu ze względu na ich niewielkie rozmiary (najczęściej od 0,72 μm do 2,5 μm).

Ryc. 4. Kryształy apatytów (światło spolaryzowane, pow. x 500).

W płynie stawowym obecne mogą być także inne kryształy, takie jak kryształy szczawianu wapniowego (ryc. 6.), kryształy cholesterolu (ryc. 7.) oraz kryształy lipidów (ryc. 8.).

Ryc. 5. Kryształy apatytów (światło spolaryzowane, pow. x 1000).

Badanie płynu stawowego bez dodatku antykoagulantu

Pomiar stężenia jonów wodorowych (pH) Prawidłowy płyn stawowy ma pH w granicach 7,2–7,4. W stanach chorobowych pH się obniża. Pomiaru dokonuje się przy użyciu pH-metru.

Ryc. 6. Kryształy szczawianu wapniowego (światło spolaryzowane, pow. x 1000).

Próba wg Ropesa (ryc. 9) Kwas hialuronowy i białko zawarte w płynie stawowym tworzą z kwasem octowym strąt. Próbę przeprowadza się, dodając do 3 ml 5% kwasu octowego 5 kropli badanego płynu. Po wstrząśnięciu pojawia się strąt.

Ryc. 7. Kryształy cholesterolu (świato spolaryzowane, pow. x 1000).

Interpretacja wyników:

strąt zbity – charakterystyczny dla płynu prawidłowego lub „urazowego”;

strąt kłaczkowaty – w płynie zapalnym;

zmętnienie – w płynie septycznym. 

Ryc. 8. Kryształy lipidów (światło spolaryzowane, pow. x 1000).

Przydatność kliniczna

Zależnie od wyniku analizy płynu stawowego wyróżnia się jego trzy typy: niezapalny, zapalny i septyczny (tab. 1). Poszczególne choroby reumatyczne charakteryzują różnice w składzie płynu stawowego (tab. 2). Różnice te umożliwiają szybkie i prawidłowe rozpoznanie.

Ryc. 9. Próba wg Ropesa.

„Przegląd Reumatologiczny” 2007, nr 2 (13), s. 3-4.