Lek. Patryk Woytala

Katedra i Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

 

 

ZABURZENIA SNU W REUMATOLOGII

Większość chorób reumatologicznych cechuje niska efektywność snu – głównie przez epizody wybudzeń i okresy aktywności w nocy. Najczęstszą przyczyną wybudzeń jest ból występujący w nocy.

„Sen chorych to bezsenność” – zwykł mawiać grecki tragediopisarz Sofokles, gdyż już wtedy starożytni lekarze dostrzegali związek wielu chorób z zaburzeniami snu. Także dzisiaj są one jednym z wielu – często niedocenianych – objawów chorób autoimmunologicznych, którymi zajmują się reumatolodzy. Przykładem dobrze udokumentowanego związku między chorobą a zaburzeniami snu jest fibromialgia. Jednakże częstość zaburzeń snu u pacjentów cierpiących z powodu innych chorób reumatologicznych jest duża – według dostępnej literatury szacowana aż na 75% (tab. 1).

Tab. 1. Częstość występowania różnych zaburzeń snu w określonych jednostkach chorobowych

  Problemy ze snem zgłaszają także chorzy z młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów. W niektórych pracach częstość tego typu zaburzeń szacuje się nawet na 95–100%. Niestety, większość dostępnych prac cechuje mała liczebność badanej grupy (N = 12–25) i dlatego potrzebne są dalsze badania uwzględniające więcej przypadków chorych.

  Aktualne klasyfikacje zaburzeń snu obejmują ponad 100 jednostek chorobowych. Najczęstsze z nich to: bezsenność, wybudzenia nocne, fragmentacja snu, nadmierna senność w ciągu dnia, opóźnienie zasypiania, zespół bezdechów śródsennych, zespół niespokojnych nóg czy zaburzenia rytmów dobowych.

  Większość chorób reumatologicznych cechuje niska efektywność snu – głównie przez epizody wybudzeń i okresy aktywności w nocy. Najczęstszą przyczyną wybudzeń jest ból występujący w nocy. Zależność między nocnym bólem a zaburzeniami snu obserwowano nie tylko w fibromialgii czy reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS), ale także w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa (ZZSK), zespole Sjögrena, toczniu rumieniowatym układowym, twardzinie układowej czy mieszanej układowej chorobie tkanki łącznej.

  Ból może także opóźnić zaśnięcie lub uniemożliwić osiągnięcie snu głębokiego – czego wyrazem jest najczęściej uczucie zmęczenia po przebudzeniu rano oraz nadmierna senność w ciągu dnia.

  W przebiegu wielu chorób tworzy się mechanizm błędnego koła: występowanie bólu utrudnia sen, a brak snu nasila odczucia bólowe lub zaostrza ból.

  Także zespoły niepokoju ruchowego – z najczęściej występującym zespołem niespokojnych nóg – mogą się przyczyniać do nadmiernych wybudzeń nocnych.

  W najnowszym piśmiennictwie badacze sugerują jednak dużo głębszy związek snu i braku snu z przebiegiem choroby: zaburzony sen może się przyczyniać do podwyższonego osoczowego poziomu białka C-reaktywnego (CRP), interleukiny 6 i TNF-α.

  W innych badaniach z kolei udowodniono, że jakość snu u chorych z RZS i ZZSK znacząco się poprawiła po leczeniu inhibitorami TNF-α.

  Obecnie istnieje wiele metod służących do rozpoznawania zaburzeń snu. W praktyce ambulatoryjnej najbardziej przydatne są kwestionariusze oceny snu, jak Kwestionariusz Jakości Snu Pittsburgh (PSQI, Pittsburgh Sleep Quality Index) czy Karolinska Skala Senności (KSS, Karolinska Sleepiness Scale). Także prowadzenie dzienniczka snu przez pacjenta powinno być pomocne w rozpoznawaniu zaburzeń snu.

  Podsumowując: zaburzenia snu stanowią istotny problem kliniczny dotyczący wielu chorych. Odpowiednie diagnozowanie i leczenie tych zaburzeń jest ważne, gdyż mogą one zaostrzać przebieg choroby podstawowej u pacjenta.

Piśmiennictwo

1. Moldofsky H. Rheumatic manifestations of sleep disorders. Curr Opin Rheumatol 2010, 22, 59–63.

2. Coleman C., Lee Y.C. Prevalence and Characteristics of Sleep Problems in Rheumatoid Arthritis: A Systematic Review of the Literature. Arthritis & Rheumatism, 2012, 64, Abstract Suppl.

3. Prado G.F., Allen R.P, Trevisani V.M. i wsp. Sleep disruption in systemic sclerosis (scleroderma) patients: clinical and polysomnographic findings. Sleep Med 2002, 3(4), 341–345.

4. Tishler M., Barak Y., Paran D. i wsp. Sleep disturbances, fibromyalgia and primary Sjögren’s syndrome. Clin Exp Rheumatol 1997, 15(1), 71–74.

5. Wolfe F., Walitt B.T., Katz R.S. i wsp. Symptoms, the nature of fibromyalgia, and diagnostic and statistical manual 5 (DSM-5) defined mental illness in patients with rheumatoid arthritis and fibromyalgia. PLoS One 2014, Feb 14; 9(2).

6. Belt N.K., Kronholm E., Kauppi M.J. Sleep problems in fibromyalgia and rheumatoid arthritis compared with the general population. Clin Exp Rheumatol 2009, 27(1), 35–41.

7. Li Y., Zhang S., Zhu J. i wsp. Sleep disturbances are associated with increased pain, disease activity, depression, and anxiety in ankylosing spondylitis: a case-control study. Arthritis Res Ther 2012, Oct 11, 14(5).

8. Milette K., Canadian Scleroderma Research Group: Sleep disturbances in systemic sclerosis: evidence for the role of gastrointestinal symptoms, pain and pruritus. Rheumatology (Oxford) 2013, 52(9), 1715–1720.

9. Stinson J.N. i wsp. Sleep problems and associated factors in children with juvenile idiopathic arthritis: a systematic review. Pediatr Rheumatol Online J 2014, 12, 19.

10. Taylor-Gjevre R.M., Gjevre J.A., Nair B. i wsp. Hypersomnolence and sleep disorders in a rheumatic disease patient population. J Clin Rheumatol 2010, 16(6), 255–261.

11. Okun M.L., Coussons-Read M., Hall M. Disturbed sleep is associated with increased C-reactive protein in young women. Brain Behav Immun 2009, 23(3), 351–354.

12. Taylor-Gjevre R.M., GjevreJ.A., Nair B.V. i wsp. Improved sleep efficiency after anti-tumor necrosis factor alpha therapy in rheumatoid arthritis patients. Ther Adv Musculoskel Dis 2011, 3(5), 227–233.